Sau phẫu thuật cắt sửa sụn chêm, việc thực hiện các bài tập phục hồi chức năng đóng vai trò then chốt trong việc giúp bệnh nhân nhanh chóng trở lại với cuộc sống thường ngày. Những bài tập này không chỉ giúp phục hồi khả năng vận động của khớp gối mà còn tăng cường sức mạnh cơ bắp, cải thiện sự linh hoạt và ngăn ngừa tái phát chấn thương.
Bài tập phục hồi chức năng sau phẫu thuật cắt sửa sụn chêm
Giai đoạn 1: Bảo vệ tối đa
Mục tiêu phục hồi chức năng sau phẫu thuật sụn chêm trong tuần đầu tiên là:
- Giảm viêm và phù nề.
- Bắt đầu tập vận động khớp gối ở mức an toàn cho phép (<90 độ).
- Tập co cơ tĩnh cơ tứ đầu đùi.
Để đáp ứng được những mục tiêu trên, bệnh nhân được bác sĩ trị liệu tư vấn các phương pháp, kỹ thuật sau:
1 – Tiêm Collagen thủy phân Arthrys Regain
Collagen thủy phân Arthrys Regain giúp bệnh nhân giảm viêm nhanh chóng sau phẫu thuật, đồng thời hỗ trợ tái tạo sụn khớp sau phẫu thuật.
2 – Sử dụng nẹp
- Loại nẹp được sử dụng có thể là nẹp cố định đầu gối hoặc nẹp đầu gối có bản lề.
- Bệnh nhân được mang nẹp cả ngày lẫn đêm.
- Phần nẹp cần đảm bảo đùi cẳng chân với khớp gối duỗi hoàn toàn tránh làm ảnh hưởng tới sụn chêm được tái tạo.
- Sau 1 – 3 tuần, bệnh nhân có thể tháo nẹp đầu gối hoặc dụng cụ cố định khi không đi lại và uốn cong đầu gối.
3 – Sử dụng nạng
- Bệnh nhân được phát nạng và hướng dẫn đi lại bằng nạng.
- Bệnh nhân có thể sử dụng nạng hỗ trợ khi đi bộ để phần đầu gối bị tổn thương dần dần chịu được trọng lượng của cơ thể.
- Khi bệnh nhân không còn cảm thấy đau thì có thể tập cho phần chân tổn thương chịu trọng lượng hoàn toàn.
- Bệnh nhân có thể mang nẹp duỗi gối trong khi sử dụng nạng để di chuyển.
4 – Chườm lạnh và xoa bóp để giảm sưng phù
- Bệnh nhân được chỉ định chườm lạnh vùng khớp gối bị rách sụn chêm sau mổ trong 20 phút.
- Khoảng thời gian cách nhau giữa các lần chườm là 2 tiếng đồng hồ.
5 – Vật lý trị liệu
Ở giai đoạn này, bác sĩ sẽ chỉ định những bài tập phục hồi sau phẫu thuật sụn chêm vận động nhẹ nhàng cho bệnh nhân nhằm hạn chế tình trạng phù nề, giảm đau, tăng cường sức mạnh cho các cơ xung quanh đầu gối và chân, giúp ổn định khớp gối.
Gập duỗi gối: Có thể bắt đầu từ tuần thứ 2 sau phẫu thuật sụn chêm.
- Bệnh nhân tháo nẹp chân và nằm trên giường trị liệu
- Gập đầu gối sao cho không quá 90º rồi duỗi ra.
Bài tập gồng cơ đùi:
- Bắt đầu với tư thế gối duỗi hoàn toàn
- Gồng cơ đùi lên và giữ trong 5 giây.
- Tập 20 lần/liệu trình, khoảng 3 liệu trình/ngày.
Bài tập duỗi thẳng khớp gối ở tư thế nằm hoặc ngồi
- Bắt đầu với tư thế nằm hoặc ngồi
- Từ từ tập duỗi thẳng khớp gối và giữ yên trong 5 phút.
- Tập 3 lần/ngày.
Giai đoạn 2: Bảo vệ trung bình
Mục tiêu phục hồi chức năng sau mổ sụn chêm từ tuần 2 – 6 là:
- Bảo vệ khớp gối tránh vận động quá mức và làm lành vết thương.
- Lấy lại tầm vận động của khớp, với giới hạn gập gối đến 90º .
- Bắt đầu tập mạnh sức cơ.
Để đáp ứng được những mục tiêu trên, bệnh nhân được bác sĩ trị liệu tư vấn các phương pháp, kỹ thuật sau:
1 – Tiếp tục sử dụng nạng và nẹp
- Tiếp tục đi nạng với chịu trọng lượng một phần (nên tiếp tục chịu trọng lượng chạm ngón nếu mổ khâu nối, rách ở cách sừng,…)
- Tiếp tục sử dụng nẹp khoá gối với góc mở 0 – 30 độ, tăng dần góc mở khi hoạt động cơ tứ đầu tốt.
- Nếu thấy đau khớp gối, giảm trọng lượng tỳ vào chân phẫu thuật. Có thể gấp gối khi ngồi.
- Sau 4 tuần có thể bỏ nẹp duỗi gối khi đi lại.
2 – Vật lý trị liệu
Ở giai đoạn này, bệnh nhân phục hồi chức năng sau mổ rách sụn chêm sẽ được chỉ định thực hiện những bài tập vận động nhẹ nhưng có mức độ cao hơn giai đoạn 1.
Gồng cơ tứ đầu đùi
- Bắt đầu với tư thế gối duỗi hoàn toàn
- Gồng cơ đùi lên và giữ trong 5 giây.
- Lặp lại 20 lần/lượt, mỗi lần giữ 5 giây, tần suất 3 hiệp/ngày.
Duỗi thẳng khớp gối
- Bắt đầu với tư thế nằm hoặc ngồi
- Từ từ tập duỗi thẳng khớp gối và giữ yên.
- Giữ mỗi lần 5 phút, 3 lần/ngày.
Gập duỗi khớp gối
- Tập khi tháo nẹp
- Bắt đầu với tư thế duỗi thẳng chân
- Từ từ gập gối lại, gập không quá 90º, sau đó từ từ duỗi về tư thế ban đầu
- Tập 20 lần/lượt, 3 lượt/ngày.
Gập duỗi cổ chân
- Duỗi thẳng cổ chân sao cho các cơ ở mu bàn chân căng ra xa nhất có thể và giữ trong 5 – 10 giây.
- Gấp mu bàn chân lên xa nhất sao cho bàn chân tạo thành 1 góc 90 độ.
- Thực hiện động tác này 4 lần trong 30 giây.
- Có thể thường xuyên tập luyện trong ngày giúp cổ chân linh hoạt hơn.
Dạng khép khớp háng với gối duỗi thẳng.
- Nằm nghiêng, 2 chân song song với nhau, duỗi thẳng khớp gối
- Từ từ nâng chân bên trên lên, tạo 1 góc khoảng 30 độ, giữ khoảng 5 – 10 giây
- Từ từ hạ chân xuống về tư thế ban đầu
- Lặp lại khoảng 5 – 10 lần, sau đó đổi bên.
Tập chịu trọng lượng lên chân phẫu thuật.
- Đứng thẳng, 2 chân mở rộng bằng vai
- Từ từ dồn trọng lượng cả cơ thể vào chân phẫu thuật (lấy chân phẫu thuật làm trụ, thả lỏng chân còn lại)
- Giữ nguyên khoảng 15 – 30 giây
- Từ từ về lại tư thế đứng thẳng ban đầu, nghỉ khoảng 15 giây và tiếp tục lặp lại động tác.
Nhún chân
- Đứng thẳng, 2 chân mở rộng bằng vai, 2 tay có thể chống lên tường để giữ thăng băng
- Từ từ kiễng gót chân lên, dồn chịu trọng lượng cơ thế lên mũi chân, giữ 1 giây
- Từ từ hạ gót chân xuống về lại tư thế ban đầu và lặp lại khoảng 20 lần.
Giai đoạn 3: Trở lại hoạt động nhẹ
Mục tiêu phục hồi sau phẫu thuật sụn chêm ở giai đoạn này là:
- Chịu trọng lượng hoàn toàn vào chân phẫu thuật.
- Lấy lại hết tầm vận động của khớp gối.
- Tập mạnh sức cơ.
Ở giai đoạn này, bệnh nhân sẽ được chỉ định tiếp tục tập các bài tập ở giai đoạn trên với tần suất cao hơn và giảm thời gian sử dụng các phụ kiện hỗ trợ như nạng hay nẹp chân.
Một số bài tập phục hồi chức năng sau phẫu thuật sụn chêm được áp dụng giai đoạn 3 như sau:
- Gập duỗi khớp gối chủ động để lấy lại tầm vận động bình thường.
- Bệnh nhân tập đi bộ chậm mà không có nạng
- Tập đứng chịu lực hoàn toàn trên chân phẫu thuật.
- Tập xuống tấn: Mini-squat nhỏ hơn 60 độ gập gối/squat với bóng, trượt tường.
- Tập đứng lên từ từ từ tư thế ngồi trên ghế.
- Gập duỗi gối có sức cản trên máy tập hoặc dụng cụ trợ giúp tránh không được xoắn vặn khớp gối.
- Tập lên xuống cầu thang.
- Tập đạp xe đạp từ 10 tới 20 phút.
Lưu ý: Ở giai đoạn 3, bệnh nhân chưa nên chạy và chơi thể thao trở lại.
Giai đoạn 4: Hoạt động – Duy trì (Từ tháng thứ 4)
Sau 4 tháng, bệnh nhân phục hồi chức năng sau mổ rách sụn chêm đã bắt đầu hồi phục gần như hoàn toàn. Thời điểm này, bệnh nhân bắt đầu tập chạy bộ từ từ để khớp gối bắt đầu làm quen với nhịp độ vận động nhanh hơn.
Sau khoảng 6 tháng phục hồi chức năng sau mổ sụn chêm, bệnh nhân có thể trở lại các hoạt động thể thao bình thường như trước phẫu thuật.
Quá trình phục hồi chức năng sau phẫu thuật cắt sửa sụn chêm là dấu mốc quan trọng trên hành trình trở lại cuộc sống bình thường của mỗi bệnh nhân. Tập luyện đều đặn và đúng phương pháp không chỉ giúp tái tạo lại chức năng khớp gối mà còn tăng cường sức mạnh tổng thể của cơ thể, giúp bệnh nhân không còn lo lắng về những cơn đau hay chấn thương. Hãy nhớ rằng, quá trình phục hồi không chỉ là mục tiêu ngắn hạn, mà là sự đầu tư dài hạn cho sức khỏe và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân trong tương lai.
