Cột sống con người luôn uốn cong tự nhiên, vững chắc để nâng đỡ cơ thể và thực hiện hoạt động. Khi cột sống bị biến dạng, nó trở nên cong vẹo như chữ S hoặc chữ C, ảnh hưởng xấu đến cuộc sống và sức khỏe bệnh nhân. Vậy làm thế nào để phòng chống bệnh lý này? Hãy cùng khám phá các dạng cong vẹo cột sống và cách điều trị phổ biến hiện nay qua bài viết dưới đây.
Thế nào là cong vẹo cột sống?
Cong vẹo cột sống là tình trạng cột sống bị nghiêng, xuất hiện phổ biến nhất vào giai đoạn trẻ phát triển, đặc biệt là trước giai đoạn dậy thì. Các yếu tố nguy cơ dẫn đến vẹo cột sống bao gồm loạn dưỡng cơ và bại não. Tuy nhiên, nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng này vẫn chưa được xác định rõ ràng.
Phần lớn vẹo cột sống được xác định là nhẹ, có khả năng điều trị khỏi hẳn. Thế nhưng, vài biến dạng dần trở nên nghiêm trọng hơn khi trẻ phát triển. Các trường hợp nặng được ghi nhận ảnh hưởng đến thể tích lồng ngực, gây khó khăn cho việc thực hiện chức năng của phổi.
Các dạng cong vẹo cột sống phổ biến nhất hiện nay
Các dạng vẹo cột sống thường gặp nhất hiện nay bao gồm:
Cong vẹo cột sống bẩm sinh
Vẹo cột sống bẩm sinh biểu hiện ngay từ khi trẻ ra đời và thể hiện rõ rệt hơn khi trẻ lớn dần. Thể này xuất phát từ sự phát triển không đồng đều của các đốt sống của thai nhi trong suốt quá trình hình thành thai kỳ. Đôi khi, sự không hoàn thiện này sẽ dẫn đến tình trạng không phát triển hoặc thiếu đốt sống khi bé chào đời.
Vẹo cột sống trước tuổi dậy thì
Loại cong vẹo cột sống này khởi phát sớm, vào thời điểm trước khi trẻ bước vào giai đoạn dậy thì. Thông thường, tình trạng này không tìm ra nguyên nhân gây bệnh cụ thể nào. Một vài dấu hiệu như vai không đồng đều, bị nghiêng đầu… được coi như là những cảnh báo về cong cột sống xảy ra ở trẻ nhỏ độ tuổi dưới 10.
Vẹo cột sống tự phát ở thiếu niên
Bệnh lý này cho thấy sự biến đổi hình dạng cột sống trong giai đoạn trẻ đang tăng trưởng, từ 13 đến 18 tuổi. Điều này dẫn đến sự cong lệch hẳn 1 bên và xoắn cùng lúc của cột sống. Chính vì vậy, hiện tượng này dễ dẫn đến sự di chuyển bất thường khỏi vị trí của lồng ngực, tạo ra bướu ở một bên xương sườn.
Vẹo cột sống xuất hiện khi trưởng thành
Đây là một trong các dạng cong vẹo cột sống thường găp. Theo thời gian, ở người trưởng thành, các khớp xương và đĩa đệm dễ bị thoái hóa. Áp lực tạo bởi quá trình này thường dẫn đến sự biến dạng uốn cong của cột sống.
Vẹo cột sống thần kinh cơ bắp
Dạng này xuất phát từ tình trạng khuyết tật thần kinh hoặc bệnh lý cơ bắp. Các vấn đề liên quan như loạn dưỡng cơ Duchenne hoặc teo cơ cột sống dễ ảnh hưởng xấu đến khả năng hoạt động của cơ. Khi sự hoạt động cơ bắp bị hạn chế, vấn đề vẹo cột sống hoàn toàn có khả năng chuyển biến xấu.
Vẹo cột sống dạng Syndromic
Đây là môt trong các dạng vẹo cột sống phát triển thứ phát từ các hội chứng ở xương hoặc mô liên kết. Một số hội chứng có khả năng gây ra vẹo cột sống bao gồm rối loạn mô liên kết như hội chứng Marfan và Ehlers – Danlos, Prada – Willi, trisomy 21…
Vấn đề bệnh lí kyphosis của Scheuermann
Bệnh này là tình trạng mà các phần phía trước của đốt sống phát triển không nhanh bằng phần phía sau trong giai đoạn còn bé. Thông thường, người bệnh sẽ thấy đau lưng, đặc biệt là trong giai đoạn thanh thiếu niên. Tình trạng đau thường giảm đi khi trẻ bước vào tuổi trưởng thành. Hầu hết các trường hợp có triệu chứng duy trì khá ổn định và thường không tiến triển theo thời gian, ngoại trừ các ca nặng.
Dấu hiệu nhận biết vẹo cột sống
Trước hết, tình trạng vẹo cột sống được nhận biết qua những biểu hiện và triệu chứng thường gặp sau đây:
- Xương bả vai nhô ra bất thường;
- Vai không cân đối: Một bên vai thấp, một bên vai cao;
- Vòng eo không đều hai bên;
- Hông không cân xứng: Một bên hông cao hơn bên còn lại, tạo ra sự chênh lệch ở đôi chân;
- Gai đốt sống không ở vị trí thẳng hàng;
- Lưng gù: Lưng tròn, vai thấp xuống, đầu ngả về trước.
Sự cong vẹo của cột sống trẻ em do yếu tố bẩm sinh hoặc tư thế ngồi học không đúng thường ít gây ra sự đau đớn hơn người lớn. Các triệu chứng của các dạng cong vẹo cột sống ở người lớn thường mang tính nghiêm trọng hơn và dễ dàng nhận thấy như:
- Đau vùng thắt lưng;
- Cảm giác cứng khớp;
- Mất khả năng vận động;
- Sự căng cơ chi dưới và lưng;
- Cảm thấy mệt và khó thở.
Nguyên nhân dẫn đến vẹo cột sống
Như đã giới thiệu ở trên, hiện vẫn chưa có sự xác định chính xác từ chuyên gia y tế về nguyên nhân gây ra các dạng cong vẹo cột sống này. Chính vì thế, hầu hết chẩn đoán đều là cong cột sống vô căn. Một số quan điểm cho rằng yếu tố di truyền đóng vai trò gây nên bệnh lí này. Các biến thể vẹo cột sống ít gặp hơn thường phát sinh từ:
- Rối loạn thần kinh cơ như bệnh bại não hoặc loạn dưỡng cơ.
- Dị tật bẩm sinh.
- Chấn thương hoặc nhiễm trùng.
Triệu chứng của vẹo cột sống tùy thuộc vào sự nghiêm trọng của tình trạng uốn cong bất thường. Trong những trường hợp từ nhẹ đến trung bình, tình trạng này thường không ảnh hưởng quá nghiêm trọng đến việc thực hiện các hoạt động hàng ngày. Các trường hợp nghiêm trọng hơn của vẹo cột sống chắc chắn tạo ra các hạn chế về khả năng vận động của bệnh nhân.
Các phương pháp giúp cải thiện tình trạng vẹo cột sống
Trước hết, bệnh nhân mắc tình trạng cột sống cong vẹo bất thường sẽ có nhiều cơ hội điều trị thành công. Các phương pháp điều trị vẹo cột sống được áp dụng tùy theo mức độ nghiêm trọng của vấn đề sức khỏe cụ thể. Những trường hợp cong vẹo nhẹ thường không bị yêu cầu phải thực hiện bất kỳ ca phẫu thuật nào. Lí do là bởi bệnh lí có thể được cải thiện thông qua việc tham gia vào các hoạt động thể thao và vật lý trị liệu.
Phương pháp điều trị phổ biến nhất là vật lý trị liệu. Đây là một phương pháp hiệu quả với các trường hợp nhẹ và trung bình, đặc biệt là ở các bé và thanh thiếu niên. Bên cạnh đó, hiện nay còn có phương pháp khác như sử dụng nẹp cột sống, phẫu thuật thay bằng xương khớp nhân tạo… Trong những trường hợp nghiêm trọng hơn, khi bệnh diễn biến xấu dần, bác sĩ sẽ đề xuất phẫu thuật để giảm đau và điều chỉnh cột sống.
Các cách phòng ngừa tình trạng vẹo cột sống
Một số cách phòng tránh các dạng cong vẹo cột sống ở cả trẻ em và người lớn như sau:
Đối với trẻ em
Việc cải thiện môi trường học tập sẽ góp phần hạn chế nguy cơ vẹo cột sống với trẻ em. Bàn ghế, thời gian học và cách học sinh mang cặp sách hàng ngày đều đóng vai trò quan trọng. Trong thời gian ngồi học bài, vị trí và tư thế ngồi là những yếu tố nguy cơ chủ chốt liên quan đến bệnh lí vẹo cột sống ở trẻ.
Hãy luôn nhắc trẻ đặt hai bàn chân chắc chắn trên sàn, tạo góc giữa cẳng chân và đùi khoảng 90 độ (điều chỉnh từ 75 – 105 độ). Khoảng cách giữa cạnh trước của mặt ghế và cạnh sau của mặt bàn tốt nhất là 4 – 6cm, điều này giúp tạo nên góc ngồi tối ưu. Khi ngồi, cần dựa lưng vào tựa lưng của ghế để có thêm điểm tựa. Ngoài ra, luôn đảm bảo lưng của các bé thẳng, đầu và cổ hơi nghiêng về phía trước, đặt hai tay ngay ngắn lên trên mặt bàn.
Cần lưu ý rằng, việc tạo thói quen ngồi đúng trong khoảng thời gian đầu đi học là vô cùng cấp thiết. Tư thế ngồi không đúng không chỉ dẫn đến vẹo cột sống mà còn góp phần vào các vấn đề cơ, xương khác và tăng nguy cơ bị cận thị. Không những vậy, học sinh cần mang cặp sách nặng vừa đủ, trọng lượng cặp không được quá 10% trọng lượng cơ thể bé.
Trong suốt quá trình học tại trường hay ở với gia đình, trẻ em cần tránh việc ngồi học hoặc xem tivi trong thời gian quá dài. Đặc biệt, khi học, nên dành thời gian nghỉ ngơi khoảng 35 – 45 phút để thư giãn, tập luyện…
Ngoài ra, chế độ dinh dưỡng cũng góp phần phòng ngừa vẹo cột sống như:
- Đảm bảo cung cấp chế độ dinh dưỡng đa dạng bao gồm các loại thực phẩm giàu canxi và vitamin D. Đây là hai yếu tố chủ yếu cho sự phát triển xương.
- Ngủ đủ giấc để xương khớp phát triển. Tuổi càng nhỏ, nhu cầu giấc ngủ càng cao. Học sinh độ tuổi từ 7 – 10 cần ngủ đủ 10 – 11 giờ, từ 11 – 14 tuổi cần 9 – 10 giờ và từ 15 – 17 tuổi là 8 – 9 giờ.
Cuối cùng, việc kiểm tra định kỳ về tình trạng cột sống giúp phát hiện sớm các biểu hiện vẹo cột sống, từ đó đưa ra biện pháp xử lý và phòng ngừa kịp thời. Điều này không chỉ hỗ trợ quá trình điều trị sau này mà còn thúc đẩy tinh thần chú trọng sức khỏe từ phía trường học, gia đình và bản thân.
Đối với với người lớn
Riêng đối với người lớn, đau lưng là một trong những yếu tố chính gây nên vẹo cột sống. Vì vậy, việc chữa trị chủ yếu nhằm suy giảm cơn đau. Ngược lại, nếu cơn đau không quá nghiêm trọng và ít ảnh hưởng đến cuộc sống thì bệnh nhân hoàn toàn không nhất thiết điều trị. Theo đó, vài phương thức giải quyết vấn đề vẹo cột sống ở người lớn bao gồm:
- Dùng thuốc giảm đau;
- Thường xuyên tập luyện thể thao;
- Ăn uống hợp lí, đầy đủ dinh dưỡng;
- Nẹp chặt cột sống;
- Tránh ngồi làm việc quá lâu;
- Hạn chế bê vác nặng dẫn đến sai tư thế.
Lời kết
Nhìn chung, cong vẹo cột sống không đơn thuần là một vấn đề về thẩm mỹ mà còn liên quan đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống mỗi con người. Hy vọng bài viết trên đã giúp bạn hiểu hơn về các dạng cong vẹo cột sống, triệu chứng hay gặp và cách điều trị. Hãy tiếp tục theo dõi web để cập nhật thêm nhiều thông tin về sức khỏe nhé!
