Còi xương là một bệnh lý có thể xuất hiện ở tất cả lứa tuổi, đặc biệt nhất là ở trẻ em. Nếu người bệnh không hiểu rõ còi xương là gì và điều trị sớm có khả năng gây ra nhiều hệ lụy như dị tật xương, chậm phát triển, mất xương vĩnh viễn… Vậy còi xương là gì? Điều trị bệnh như thế nào? Hãy chú ý theo dõi bài viết dưới đây để hiểu rõ hơn về bệnh lý này nhé.
Còi xương là gì?
Còi xương là dạng rối loạn chuyển hóa xương, xuất hiện do thiếu hụt hoặc chuyển hóa kém của Phosphate, Vitamin D và Canxi. Bệnh tác động vào hệ xương khớp khiến xương yếu, mềm, dễ gãy, cơ thể chậm phát triển, đặc biệt là bị biến dạng xương.
Khi thiếu các loại dưỡng chất như vitamin D, Canxi hoặc Phosphate, cơ thể sẽ không được cung cấp một lượng quan trọng và cần thiết của Canxi hoặc Phosphate trong máu. Để duy trì sức khỏe, cơ thể sẽ lấy dưỡng chất Canxi và Phosphate từ xương giúp cho các hoạt động của cơ thể linh hoạt hơn. Đó chính là lý do mà xương ngày càng bị mềm yếu và gây ra còi xương.
Còi xương có khả năng gặp ở người lớn, nhưng hầu hết bệnh nhân đều là trẻ nhỏ từ 6 tháng tuổi tới 3 tuổi. Bởi vì trẻ em có cấu trúc xương đang phát triển và chưa ổn định nên bị bệnh dễ hơn. Đặc biệt, nếu trẻ sinh thường xuyên ở nơi thiếu nắng, ăn uống ít dinh dưỡng và canxi thì cơ thể bị thiếu Vitamin D và dẫn đến còi xương ở trẻ em.
Còi xương thường xuất hiện ở các nước kém phát triển hoặc các nước đang phát triển. Đối với các nước phát triển, hầu hết người dân thường có cơ hội sử dụng thực phẩm đã bổ sung vi lượng. Vì vậy nên khả năng bị thiếu Vitamin D, Canxi ít hơn.
Còi xương là một dạng rối loạn chuyển hóa xương
Còi xương có nguy hiểm không? Các biến chứng của bệnh còi xương
Còi xương tình trạng nhẹ chưa ảnh hưởng quá nhiều tới sức khỏe của trẻ. Thế nhưng nếu căn bệnh không chữa trị kịp thời, khi bệnh chuyển nặng thì có khả năng gây ra những biến chứng nghiêm trọng sau này khi trẻ lớn lên.
Chậm phát triển về cơ thể và trí não
Nếu bạn nghĩ rằng còi xương chỉ tác động đến xương khớp của trẻ thì đây là suy nghĩ sai lầm. Cha mẹ cần hiểu rõ bệnh còi xương là gì thì mới ngăn chặn được những biến chứng của nó. Căn bệnh này ảnh hưởng xấu đến các bộ phận xung quanh, đặc biệt là trí não của trẻ. Còi xương tác động vào hệ xương chậm phát triển, khiến cơ thể của trẻ sẽ bị thấp và yếu hơn so với lứa tuổi. Khi trẻ thiếu Canxi và còi xương, cơ thể sẽ lười hoạt động, sức khỏe thể chất kém, trí não suy nghĩ chậm chạp, kém phát triển.
Khi còi xương lâu dài, hệ thống xương bị xốp và mềm nên sẽ dần dần bị biến dạng, chân vòng kiềng. Triệu chứng này biểu hiện rất rõ ở trẻ nhỏ, đặc biệt là bị cong vẹo cột sống, chân vòng kiềng… Điều này ảnh hưởng tiêu cực đến dáng di chuyển, đứng đi khi trưởng thành, hình thể không đẹp gây cản trở cho công việc cần đến ngoại hình. Đặc biệt với các bé gái, bệnh còi xương sẽ tác động đến việc phát triển xương chậu và khó khăn hơn trong việc sinh con sau này.
Còi xương tình trạng nhẹ chưa ảnh hưởng quá nhiều tới sức khỏe của trẻ
Khiếm khuyết răng
Thành phần chính cấu tạo của răng là canxi. Chính vì vậy, còi xương bị lâu dài sẽ ảnh hưởng tới răng. Trẻ còi xương có răng chậm phát triển, mọc chậm hoặc yếu, khó khăn trong việc nhai nuốt thức ăn.
Biến dạng xương
Điều trị càng lâu, các biến dạng ở xương sẽ càng xuất hiện rõ ràng. Trẻ có khả năng bị biến dạng nhiều xương một lúc chứ không chỉ riêng một bộ phận, vị trí như trước nữa. Biến dạng xương sườn, tay chân, cột sống, xương chậu, cổ tay cổ chân… sẽ khiến trẻ khó khăn trong cử động và tiến hành các hoạt động di chuyển cơ bản nhất.
Co giật
Một số tình huống nặng hơn sẽ gây ra tình trạng cơ thể co giật về đêm, ảnh hưởng xấu đến các vị trí khác như hệ tiêu hoá, hô hấp… Co giật xuất hiện khi lượng Canxi trong máu quá thấp, tình trạng còi xương diễn ra quá lâu.
Nguyên nhân gây bệnh
Như đã được nhắc tới ở trên, bệnh còi xương xuất hiện khi Canxi, Vitamin D và Phosphate trong xương bị di chuyển tới các bộ phận khác, làm xương dần dần mềm yếu. Vậy nguyên nhân gây ra bệnh còi xương là gì?
Thiếu Vitamin D
Hai nguyên nhân chính gây ra việc cơ thể trẻ nhỏ thiếu Vitamin D chính là:
- Thiếu ánh nắng từ mặt trời: Ánh mặt trời là nơi cung cấp Vitamin D tốt nhất cho cơ thể. Trẻ không được tiếp xúc với ánh nắng sẽ khiến cơ thể không tự sản xuất ra Vitamin D dẫn đến bệnh còi xương.
- Không ăn thực phẩm có Vitamin D: Vitamin vào thực đơn thường xuyên là điều vô cùng quan trọng và cần thiết. Không thường xuyên tiêu thụ thực phẩm chứa Vitamin D là tác nhân khiến cơ thể bị thiếu hụt Vitamin D, lâu ngày dẫn đến còi xương.
Khả năng hấp thụ kém
Một vài bệnh ảnh hưởng tới quá trình hấp thụ dưỡng chất của cơ thể ngày càng kém đi, gây ra bệnh còi xương như:
- Viêm ruột
- Xơ nang
- Vấn đề về thận
- Kém hấp thụ dưỡng chất gia tăng khả năng trẻ bị thiếu chất, thiếu Vitamin D, Phosphate, Canxi dẫn tới còi xương.
Các yếu tố rủi ro khác
Ngoài những nguyên nhân trên, còi xương còn bị do các yếu tố khác sau:
- Da tối màu: Da màu tối phản ứng ít hơn với ánh nắng mặt trời hơn với da trắng. Do đó, hấp thụ ánh nắng và sản sinh Vitamin D trở nên khó khăn hơn.
- Mẹ thiếu Vitamin khi mang thai: Mẹ thiếu Vitamin D khi mang thai sẽ gây ra việc thiếu Canxi ở trẻ. Do đó, thai nhi cũng thiếu 2 chất này và rất có khả năng bị còi xương từ khi là bào thai.
- Sống ở nơi thiếu ánh nắng mặt trời: Trong không gian sống ẩm thấp và thiếu sáng khiến trẻ không có điều kiện tốt tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Từ đó gây ra việc thiếu Vitamin D, hấp thụ kém Canxi và còi xương.
- Trẻ sinh non: Trẻ nhỏ sinh non sẽ rất non nớt, chức năng tiêu hóa và hấp thụ chưa phát triển. Do đó, trẻ hấp thụ kém sữa mẹ, khó tổng hợp Vitamin D, dễ có khả năng thiếu chất và còi xương.
- Ảnh hưởng từ thuốc đang dùng: Trong khi điều trị một số bệnh, các loại thuốc có tác dụng phụ, làm giảm khả năng hấp thụ Vitamin D hoặc Canxi.
- Nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ: Trong 6 tháng đầu, nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ là điều cực kỳ quan trọng và tốt cho con. Tuy nhiên, nếu người mẹ bị thiếu sữa, nên cho con ăn thêm sữa ngoài để đủ dinh dưỡng. Kể từ tháng thứ 6 trở đi, trẻ nên ăn dặm và bú mẹ để phát triển tốt nhất.
- Ăn kiêng không hợp lý: Một số cha mẹ thường cấm đoán đối với con nhỏ về món ăn. Thế nhưng, kiêng không khoa học có thể là tác nhân gây ra việc con bị thiếu chất, nhất là chất béo.
- Di truyền: Cha mẹ bị còi xương sẽ khiến con trẻ sinh ra có nguy cơ cao bị còi xương.
Cha mẹ bị còi xương sẽ khiến con trẻ sinh ra có nguy cơ cao bị còi xương
Triệu chứng của bệnh còi xương là gì?
Biểu hiện điển hình nhất của bệnh còi xương là hiện tượng xương bị mềm hóa, dễ bị nứt gãy (hiện tượng gãy xương cành tươi). Bên cạnh đó, khi mắc bệnh, bệnh nhân sẽ xuất hiện một số triệu chứng dưới đây:
- Trẻ bị suy dinh dưỡng, thiếu cân do chán ăn.
- Hệ thống xương tiến triển chậm, bất thường.
- Xương sọ có tình trạng thóp chậm liền, bờ thóp mềm, đầu to, bướu trán.
- Răng phát triển không đều, gặp các vấn đề về răng miệng.
- Chân xuất hiện vòng kiềng, vòng cổ chân.
- Trẻ biết bò, biết đi chậm.
- Trẻ hay quấy khóc hay bị giật mình.
- Cơ thể đổ nhiều mồ hôi nhất là vào ban đêm.
Cách chẩn đoán bệnh
Bệnh còi xương hầu như sẽ được chẩn đoán thông qua thăm khám sức khỏe lâm sàng. Đặc biệt người bệnh cần nắm rõ bệnh còi xương là gì thì sẽ chọn được cho mình phương pháp chẩn đoán phù hợp nhất. Bác sĩ sẽ dựa vào các biểu hiện và thăm khám sự bất thường của xương như hộp sọ, chân tay… Bên cạnh đó, bác sĩ sẽ chỉ định trẻ thực hiện xét nghiệm y khoa để xác định mức độ biến dạng của xương và hàm lượng vitamin D, canxi và phosphate trong cơ thể bệnh nhân bao gồm:
- Chụp X-quang;
- Xét nghiệm máu;
- Xét nghiệm nước tiểu;
- Sinh thiết xương.
Phương pháp điều trị bệnh
Hầu hết các trường hợp bị còi xương, bác sĩ sẽ bổ sung các dưỡng chất còn thiếu cho bệnh. Đặc biệt là Vitamin D, Canxi và Phospho trong chế độ hằng ngày. Còn với các tình huống còi xương do di truyền, bác sĩ sẽ chú ý bổ sung các dưỡng chất với liều lượng thích hợp.
Trong trường hợp bệnh nhân chân vòng kiềng hoặc biến dạng xương, cột sống, bác sĩ yêu cầu nẹp hoặc phẫu thuật để chỉnh lại tư thế xương. Trẻ cần được chụp X-quang và xét nghiệm máu để đánh giá chính xác mức độ hồi phục và điều chỉnh vitamin D bổ sung phù hợp trong quá trình điều trị.
Cách phòng tránh bệnh còi xương là gì?
Để phòng tránh còi xương, bố mẹ cần chú ý đến việc hiểu biết về những cách thức ngăn chặn bệnh còi xương là gì sung để cung cấp canxi và vitamin D cho trẻ thông qua các biện pháp sau:
- Xây dựng thực đơn dinh dưỡng giàu canxi, vitamin D: Một vài thực phẩm cha mẹ nên bổ sung vào chế độ ăn hàng ngày của trẻ như sữa, đậu, rau xanh, hạnh nhân, nước ép trái cây, nước cam…
- Đảm bảo cung cấp đủ vitamin D cho cơ thể: Trẻ nên được cung cấp vitamin D qua các thực phẩm như cá béo, sữa… Đặc biệt, trẻ nên thường xuyên được tắm nắng. Bên cạnh đó, bố mẹ tham khảo ý kiến bác sĩ về loại thực phẩm chức năng vitamin D có thể sử dụng.
- Phòng ngừa còi xương cho trẻ ngay từ trong giai đoạn thai kỳ: Phụ nữ đang mang thai cần cung cấp canxi cao gấp 3 lần so với bình thường. Vì vậy, mẹ nên theo dõi hàm lượng vitamin D cung cấp hàng ngày cho cơ thể và bổ sung phù hợp.
- Nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu sau sinh: Sữa mẹ là nguồn dưỡng chất tốt nhất và hoàn hảo cho trẻ. Có khả năng bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng cần thiết, tăng hệ miễn dịch. Thế nhưng, mẹ nên chú ý đảm bảo thực đơn đủ chất sau sinh.
- Thường xuyên tập luyện thể dục, thể thao: Đây là một trong những cách giúp trẻ phát triển và khỏe mạnh một cách toàn diện nhất. Việc luyện tập các bài tập như chạy, nhảy, leo trèo… giúp nâng cao sức bền cho trẻ, phát triển quá trình hình thành xương, giúp xương chắc khỏe hơn.
Chế độ sinh hoạt cho người còi xương
Bố mẹ nên chú ý để trẻ tắm nắng thường xuyên, đặc biệt bố mẹ nên tránh cho trẻ sơ sinh tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời. Với trẻ trên 6 tháng tuổi, trẻ nên được mặc quần áo và thoa kem chống nắng thích hợp khi tắm nắng. Thời gian tắm nắng chỉ trong khoảng 15 – 30 phút/ lần và trong khoảng từ 9 giờ sáng đến 3 giờ chiều. Hệ thống xương của trẻ bị còi xương là gì, sẽ hoạt động thế nào? Nó thường sẽ mềm và yếu hơn bình thường. Chính vì vậy, khi trẻ chạy nhảy, bố mẹ cần hạn chế các hoạt động nặng, gãy nứt xương ở trẻ.
Bố mẹ nên chú ý để trẻ tắm nắng thường xuyên
Chế độ dinh dưỡng cho người bị còi xương
Chế độ dinh dưỡng hàng ngày của trẻ bị còi xương là gì chắc hẳn là câu hỏi của rất nhiều gia đình. Tuy nhiên, hàm lượng vitamin D được bổ sung trong bữa ăn của trẻ cần được kiểm tra chặt chẽ, hạn chế việc bổ sung dư thừa vitamin D dẫn đến các bệnh nguy hiểm như sỏi thận, vôi hóa động mạch… Dưới đây là những chú ý về chế độ dinh dưỡng của trẻ bị còi xương:
- Cung cấp đủ 4 nhóm chất chính: tinh bột, chất đạm, chất béo, vitamin và khoáng chất.
- Chú ý bổ sung nhóm vi chất: Nó tham gia vào quá trình hình thành xương như vitamin D, canxi, phosphate, sắt và kẽm.
- Tăng lượng chất béo từ dầu, mỡ: Điều này giúp trẻ hấp thụ vitamin D dễ dàng hơn.
- Bổ sung cho trẻ ăn nhiều rau xanh và hoa quả tươi: Giúp trẻ hấp thụ các vi chất dễ hơn.
Lời kết
Trên đây là những thông tin và khái niệm của bệnh còi xương là gì. Hy vọng bài viết sẽ giúp người đọc phòng tránh bệnh lý xương khớp này. Hãy theo dõi web để cập nhật nhiều hơn đến những vấn đề sức khoẻ khác nhé!
