Gãy xương là tình trạng thường gặp trong đời sống, chủ yếu do tai nạn giao thông hoặc do tai nạn sinh hoạt, lao động, thể thao. Nếu sơ cứu kịp thời sẽ hạn chế các tổn thương mạch máu, thần kinh. Đặc biệt, trong chấn thương cột sống không được sơ cứu đúng sẽ dẫn đến mất khả năng vận động. Trong bài viết này, hãy tham khảo những cách sơ cứu gãy xương dưới đây để tránh nguy hiểm không đáng có nhé.
Nguyên nhân gây gãy xương
Tình trạng gãy xương bắt nguồn từ những nguyên nhân bao gồm:
- Do chấn thương, tai nạn: Gãy xương xảy ra sau tác động xấu từ một lực chấn thương như tai nạn giao thông, ngã, tai nạn lao động hoặc chơi thể thao cường độ mạnh.
- Do bệnh lý: Một số bệnh lý có khả năng gây ra tình trạng gãy xương như u xương ở thiếu nhi, viêm xương, loãng xương ở tuổi già. Nó giảm mật độ xương, phá hủy xương làm xương trở nên yếu hơn và dễ gãy.
Phân loại gãy xương
Trước khi tìm hiểu kỹ hơn về sơ cứu gãy xương hãy tìm hiểu về các loại gãy xương thường gặp. Bác sĩ phân loại theo tình trạng chấn thương, theo phần mềm thành gãy xương kín, gãy xương hở hay đặc điểm nơi bị chấn thương. Gãy xương được phân loại như sau:
Gãy kín
Gãy xương kín hay gãy xương đơn giản đó là tình trạng xương gãy nhưng không tạo ra vết thương hở trên da. Nó không dễ nhận biết qua mắt thường mà đặc biệt cần đến các biện pháp chụp X – quang, kiểm tra của bác sĩ chuyên khoa…
Gãy hở
Gãy hở chính là gãy xương hỗn hợp. Điều này xảy ra khi xương bị gãy xuyên qua lớp da bên ngoài, tạo thành vết thương hở. Mọi người có thể dễ dàng nhận biết tình trạng, mức độ gãy xương. Phần da bị thủng, do xương gãy đâm ra ngoài da hoặc do lực gây chấn thương khiến da bị rách. Nguy cơ nhiễm khuẩn của loại này cao hơn.
Gãy xương hoàn toàn
Tình trạng xương bị gãy thành nhiều mảnh là biểu hiện của bệnh gãy xương hoàn toàn.
Gãy xương không hoàn toàn
Khi xương chỉ bị tổn thương một khu vực, một phần mà không mất tính liên tục đó được gọi là gãy xương không hoàn toàn. Điều này thường thấy ở trẻ em do xương khớp còn dẻo dai, linh hoạt, tái tạo dễ dàng hơn xương người lớn.
Triệu chứng gãy xương cần sơ cứu
Vậy khi nào cần sơ cứu gãy xương? Những biểu hiện cho thấy bệnh nhân bắt buộc cần được áp dụng nhanh chóng kỹ thuật sơ cứu và dịch vụ y tế khẩn cấp bao gồm:
- Bệnh nhân không thở hoặc có phản ứng, không cử động. Bắt buộc người sơ cứu và nhân viên y tế thực hiện hô hấp nhân tạo khi không thấy nhịp thở, nhịp tim.
- Bệnh nhân bị chảy máu quá nhiều, gây ra tình trạng mất máu.
- Xuất hiện tình trạng chi bị biến dạng chẳng hạn như gập góc, ngắn lại, xoắn hoặc ngón chân/ tay bị hơi xanh tím, sưng phù.
- Xương xuyên thủng qua lớp da bên ngoài.
- Cảm thấy, nghe thấy tiếng kêu “rắc” của xương gãy.
- Bệnh nhân có cảm giác đau ở vị trí hoặc xung quanh vùng bị chấn thương. Mức độ đau càng nặng thêm khi di chuyển hay khi có tác động nhẹ.
- Xuất hiện triệu chứng của sốc. Điều này thường xuyên xảy ra trong các trường hợp gãy xương chậu, gãy xương hở, xương đùi.
Các bước sơ cứu gãy xương
Không nên di chuyển bệnh nhân trừ các trường hợp cần thiết để ngăn chặn việc tổn thương thêm nặng hơn. Người sơ cứu thực hiện phương pháp sơ cứu ngay lập tức theo các bước sau:
- Bước 1: Cầm máu là bước quan trọng nhất. Cố gắng băng ép vết thương bằng băng vô trùng, vải sạch.
- Bước 2: Không di chuyển vùng bị thương và cố gắng nắn xương. Người sơ cứu áp kẹp vào hai mặt trên dưới vị trí gãy xương khi đã được đào tạo về cách nẹp khi chưa có cơ hội tiếp cận cơ sở, dịch vụ y tế chuyên nghiệp.
- Bước 3: Người sơ cứu nên chườm đá để giúp giảm đau và hạn chế sưng tấy. Lưu ý, không nên chườm đá trực tiếp lên vùng chấn thương mà lấy vải, băng… bọc đá lại.
- Bước 4: Nếu bệnh nhân rơi vào trạng thái sốc như ngất xỉu hoặc thở gấp, khó thở, hãy để đầu thấp hơn thân và nâng cao chân.
Sơ cứu gãy xương tay
Sơ cứu gãy xương tay bao gồm cánh tay và cẳng tay.
Sơ cứu cánh tay
Để thực hiện sơ cứu gãy xương cánh tay, hãy làm theo những bước sau:
- Bước 1: Phần cánh tay bị gãy để sát thân người kết hợp để cẳng tay vuông góc với cánh tay.
- Bước 2: Tiếp tục dùng 2 nẹp, 1 nẹp đặt phía trong từ nách tới khuỷu tay, nẹp kia đặt phía ngoài từ bả vai đến quá khớp khuỷu.
- Bước 3: Dùng garo rộng cố định nẹp ở hai vị trí phía trên dưới nơi bị gãy
- Bước 4: Đỡ cẳng tay trước ngực bằng khăn tam giác, vuông góc với cánh tay, để ngửa bàn tay cao hơn khuỷu tay.
- Bước 5: Ép cánh tay vào thân và thắt nút phía trước bên không bị chấn thương.
Sơ cứu cẳng tay
Người bệnh thực hiện sơ cứu gãy xương cẳng tay bằng cách:
- Bước 1: Cố định cẳng tay bị gãy sát vào thân người, cẳng tay vuông góc cánh tay kết hợp đặt lòng bàn tay ngửa.
- Bước 2: Chuẩn bị 2 nẹp, 1 nẹp đặt phía trong cẳng tay được đặt từ lòng bàn đến nếp khuỷu tay, nẹp kia đặt phía cẳng tay ngoài từ đầu các ngón tay đến quá khuỷu tay.
- Bước 3: Dùng garo giữ cố định nẹp bàn tay, thân cẳng tay. Dùng khăn tam giác đỡ cẳng tay thắt giữ trước ngực.
Sơ cứu gãy xương chân
Khi thực hiện quá trình sơ cứu ở chân cần cố định chắc chắn 2 nẹp nhưng không quá chặt để không ảnh hưởng đến quá trình lưu thông máu.
Sơ cứu cẳng chân
Xương cẳng chân gồm có xương chày, xương mác. Xương chày có kích thước lớn hơn, có chức năng chịu áp lực đè nén của cơ thể. Các bước sơ cứu cẳng chân như sau:
- Bước 1: Đặt nạn nhân nằm trên mặt phẳng để chân duỗi thẳng. Sau đó đặt bàn chân vuông góc với cẳng chân.
- Bước 2: Dùng hai nẹp đặt ở mặt trong và ngoài của chân gãy. Sử dụng bông độn vào hai đầu nẹp; phía trong, ngoài của các đầu xương.
- Bước 3: Cố định hai nẹp bằng cách buộc chặt ở các vị trí trên và dưới vùng gãy trên khoảng 3 – 5cm.
- Bước 4: Dùng băng số 8 ở cổ chân để bàn chân vuông góc với cẳng chân.
Sơ cứu đùi
- Bước 1: Thực hiện tương tự với gãy xương cẳng chân.
- Bước 2: Sử dụng hai nẹp, 1 nẹp đặt ở mặt trong, 1 nẹp đặt ở mặt ngoài. Độn bông vào hai đầu nẹp và chỗ lồi của các đầu xương cả bên trong và bên ngoài.
- Bước 3: Cố định hai nẹp ở các vị trí trên và dưới ổ gãy, dưới khớp gối, ngang mào chậu, ngang ngực.
- Bước 4: Dùng băng số 8 để bàn chân vuông góc với cẳng chân
- Bước 5: Dùng 3 dây để buộc ở các cổ chân, gối và sát bẹn để cố định chân.
Sơ cứu gãy xương cột sống
Sơ cứu gãy xương cột sống bao gồm sơ cứu cột sống vùng lương và vùng cổ.
Gãy xương cột sống vùng lưng
Gãy xương cột sống lưng gây nguy hiểm đến tính mạng người bệnh và để lại di chứng nếu không cấp cứu sớm hoặc sơ cứu không đúng cách. Bước sơ cứu ở cột sống như sau:
- Bước 1: Để bệnh nhân nằm thẳng trên một tấm ván, bằng với chiều dài cơ thể. Trong lúc di chuyển hay nâng đỡ bệnh nhân, bắt buộc giữ cố định cột sống, không được làm gấp hoặc xoắn cột sống.
- Bước 2: Khi đưa bệnh nhân đến các cơ sở y tế, giữ cố định người vào cáng bằng cách buộc thân người và cố định cột sống cổ.
- Bước 3: Cầm máu cho chấn thương gãy xương cột sống kết hợp giảm đau chống sốc. Điều này tránh các biến chứng nguy hiểm như mất máu, liệt tứ chi do xương cột sống gây áp lực vào tủy.
- Bước 4: Các nhân viên y tế sẽ dùng thuốc giảm đau, thở oxy, truyền dịch tùy vào tình trạng gãy xương của bệnh nhân.
Gãy xương cột sống vùng cổ
Nạn nhân bị gãy xương cột sống vùng cổ cần được đưa đi cấp cứu đảm bảo giữ nguyên vùng cổ. Đặc biệt không di chuyển nạn nhân bằng xe máy, tránh di chuyển nặng gây ảnh hưởng xấu tình trạng chấn thương.
- Bước 1: Đặt bệnh nhân nằm ngửa để tay chân duỗi thẳng. Đồng thời cố định đầu và cổ để tránh chấn thương nặng hơn.
- Bước 2: Cởi bỏ mũ, nới lỏng trang phục trên người, vòng cổ… trong thời gian chờ xe cứu thương.
- Bước 3: Kiểm tra các dấu hiệu sinh tồn điển hình như: Mạch đập, nhịp tim, nhịp thở…để bác sĩ cấp cứu nhanh chóng hơn.
- Bước 4: Dùng 2 vật nặng hoặc gạch đặt hai bên tai để cổ giữ thẳng khi nằm để cố định cột sống cổ.
- Bước 5: Nếu vết thương tiếp tục chảy máu, người thực hiện sơ cứu cầm máu bằng băng ép hay quần áo sạch. Giữ cổ cố định, kết hợp cầm quấn băng quanh đầu để cầm máu.
Sơ cứu gãy khung chậu
Hình dạng của khung chậu như một cái chậu thắt ở giữa. Nó bao gồm 2 xương chậu, xương cùng và xương cụt. Đặc biệt hơn khi xương chậu là xương xốp nên khi gãy gây sốc chảy máu nhiều, gây tổn thương nội tạng và tai biến, dẫn tới tử vong. Cách xử lý như sau:
- Bước 1: Đặt bệnh nhân nằm ngửa, để chân duỗi thẳng.
- Bước 2: Buộc băng to bản 2 vòng xung quanh khung chậu, sử dụng băng số 8 buộc ở mắt cá chân với bàn chân và băng 1 ở đầu gối. Để bệnh nhân nằm bất động, kết hợp các biện pháp giảm đau, chống sốc.
- Bước 3: Vận chuyển người bệnh nhẹ nhàng trên ván để được về cơ sở y tế điều trị.
Lưu ý khi sơ cứu gãy xương
Các nguyên tắc khi sơ cứu gãy xương cần tuân thủ các lưu ý sau:
- Đưa nạn nhân khẩn cấp ra khỏi khu vực nguy hiểm.
- Nẹp dùng cố định xương gãy phải đủ dài để cố định chắc khớp trên và dưới ổ gãy.
- Dây cố định nẹp phải được buộc ở vị trí trên dưới chỗ gãy, khớp trên dưới chỗ gãy.
- Không nên cởi quần áo nạn nhân, nếu cần phải để lộ vết thương thì cắt theo đường chỉ.
- Không đặt nẹp trực tiếp vào da nạn nhân. Đối với đầu xương, vùng tỳ đè bắt buộc phải có lót bông rồi mới được đặt nẹp.
Cách chăm sóc cho người bệnh gãy xương
Các vết thương phần mềm như da, cơ… hay nội tạng như ống tiêu hóa, gan… thì vết sẹo sẽ tồn tại vĩnh viễn, khác với liền sẹo diễn ra trong khoảng 7-10 ngày. Quá trình liền xương sau gãy xương diễn ra dần dần và tiếp diễn suốt đời. Bên cạnh đó là quá trình tạo cốt, hủy cốt diễn ra để bồi đắp những đoạn xương gãy tiếp tục liền lại.
Một số trường hợp gãy xương ở mức độ nhẹ thì người bệnh đi lại được bình thường ngay sau đó. Các trường hợp gãy phức tạp hơn, người bệnh cần một thời gian nghỉ ngơi, ăn uống tại giường. Trong khi đó các hoạt động và cường độ phải thực hiện chậm rãi theo hướng dẫn của bác sĩ. Nếu tâm lý quá gấp gáp để trở lại các hoạt động hàng ngày sẽ gây ảnh hưởng xấu đến phần xương bị gãy, thời gian hồi phục lâu hơn bình thường.
Lời kết
Trên đây là những cách sơ cứu khi gặp tình trạng gãy xương. Hãy cẩn trọng sơ cứu bệnh nhân kịp thời và đưa đến cơ sở y tế gần nhất để chữa trị đúng cách. Hy vọng bài viết trên sẽ giúp bạn biết cách sơ cứu gãy xương để ngăn ngừa những ảnh hưởng xấu sau này. Hãy theo dõi web để tiếp cận đến với những bài viết về bệnh lý, sức khỏe.
